Edukacyjne aspekty wielości zjawisk współczesnej kultury muzycznej (7)

Autor: Maria Przychodzińska

 

Kończymy cykl rozważań Marii Przychodzińskiej, w którym autorka na tle współczesnych zjawisk kultury muzycznej dokonywała analizy problemów powszechnej edukacji muzycznej. Rozważania scalały podstawy aksjologiczne oparte na pedagogice humanistycznej, autorka poszukiwała też innych odniesień dla edukacji i wychowania, ale zdecydowanie odrzucała jednostronne przyjmowanie idei postmodernistycznych. W swoich wywodach uzasadniała potrzebę i konieczność bazowania edukacji na muzyce wielkiej tradycji europejskiej oraz na muzyce lżejszej – „łatwiej pięknej”: dziecięcej, piosenkach, tańcach, muzyce filmowej, współczesnej muzyce silnej ekspresji – jazzie, rocku. Refleksji pedagogicznej poddawała wartości muzyki pop i zjawiska muzyczne w cyberprzestrzeni. Poszukiwała uzasadnień dla różnych rodzajów muzyki oraz różnych form obcowania z nią, gdyż, jak twierdzi od wielu lat, „im więcej dróg do muzyki – tym pełniejsze jej jednostkowe rozumienie i tym wyższa społeczna kultura muzyczna”. W podsumowaniu cyklu jeszcze raz odnosi się do tej różnorodności, apeluje o nią w działaniach edukacyjnych oraz stawia szereg pytań dotyczących przyszłości edukacji muzycznej.

 

***

 

Podsumujmy i podkreślmy: wartości edukacyjne muzyki dają możliwość wykorzystania ich w rozwoju młodego pokolenia, rozwoju, którego aktualnie realizowany kierunek jest niebezpiecznie jednostronny. Wartości te są różnorodne, ponieważ muzyka jest sztuką wielowymiarową, wielofunkcyjną, a edukacja muzyczna dociera do różnych sfer osobowości, pobudza różne, w tym przeciwstawne, rodzaje aktywności i obejmuje:

- Własną aktywność odtwórczą i twórczą – oraz percepcję dziedzictwa i współczesnych zjawisk muzycznych; w obu przypadkach uruchomione są siły kreacyjne:

- Zmysłowe, emocjonalne przeżywanie, w tym odbiór gry symboli pobudzających wyobraźnię oraz racjonalne poznawanie wiedzy o muzyce i kulturze muzycznej:

- Przyjemność, relaks oraz działania i reakcje terapeutyczne oraz świadomy wysiłek w zdobywaniu wiedzy i umiejętności;

- Witalną radość, zabawę oraz skupioną refleksję;

- Zespołowość działania i przeżyć społecznych oraz indywidualność estetycznych doznań.

           

Wartości te, jak wskazano, mogą być realizowane w różny sposób, w różnych formach i w różnych środowiskach. Wśród nich znaczącą rolę pełni środowisko rodzinne, ale wobec powszechnego braku spełniania jej w tym względzie, ważna rola wciąż przypada szkole; nie tylko lekcjom będącym wstępną inicjacją, ale i zajęciom pozalekcyjnym i pozaszkolnym realizowanym we współpracy ze szkołą. Rola ta przypada też innym placówkom kultury i edukacji oraz ruchom animatorskim. Na wykorzystanie w edukacji muzycznej czeka komputer, Internet i inne media elektroniczne oferujące nieznane dotychczas możliwości obcowania z muzyką i uczenia się jej. Im więcej dróg do muzyki – tym pełniejsze jej jednostkowe rozumienie i tym wyższa społeczna kultura muzyczna.

           

Współcześnie edukacja muzyczna w Polsce (choć nie tylko) znajduje się w niekorzystnych warunkach, jej walory nie są wykorzystywane w pełni i w powszechnej skali. Wynika to z zachwiania się systemu wartości; z jednostronności myśli niektórych nurtów współczesnej pedagogiki, a także z pomniejszonej wychowawczej roli szkoły, obniżania rangi kształcenia humanistycznego, w tym w szczególny sposób estetycznego oraz z materialnych i cywilizacyjnych potrzeb rynku.

           

O tym, jakie miejsce może zająć edukacja muzyczna w niedalekiej już przyszłości, zadecyduje wiele czynników.

           

To, czy młode pokolenie organizatorów życia społecznego, budując swój świat w warunkach społeczeństwa informatycznego, zachowa proporcję i harmonię między rozwojem cywilizacyjno-materialnym a rozwojem świata duchowego, a zwłaszcza:

• Czy świat wartości duchowych obroni się, wygra czy przegra ze światem komercji, czy nowe pokolenia poddadzą się wyłączności uwodzicielskiej siły materialnego dobrostanu, czy będą próbować dobrostanu Ducha;
• Czy uznana będzie wartość dziedzictwa kultury artystyczno-intelektualnej ludzkości i potrzeba jej adaptacji w życiu jako podstawy dalszego jej współtworzenia, czy też stanie się ona niepotrzebna, a kultura zwana „wolną” będzie jedyną i przeciwstawianąkażdej innej;
• Czy sztuka, w tym muzyka rozumiana jako symboliczny język głębokich wzruszeń i spotkanie z doskonałością obroni się, czy też przegra z powierzchownością, potocznością, pospolitością;
• Czy edukacja stanie się społecznym priorytetem i skutecznym sposobem kształcenia młodego pokolenia oraz uspołeczniania kultury, czy też obecność kultury wyższej pozostanie w zainteresowaniu jedynie wąskiego grona twórców i odbiorców oraz państwa jako jego „urzędowa wizytówka”;
• Czy treści edukacji, obok przygotowania do potrzeb życia i potrzeb rozwoju nauki, techniki obejmą też kształcenie ogólne – tę odwieczną ideę humanistycznego rozwoju jednostki i społeczeństwa – a tu kultura, sztuka, muzyka mają swe ustalone miejsce.