Zapraszamy na IX Ogólnopolską Konferencję Metodyczną Nauczycieli Muzyki

Autor: Mirosław Grusiewicz, Jacek Boniecki

 

Muzyka polska w edukacji otwartości i dialogu

 

Karolin-Otrębusy, 12–13 maja 2017 roku

 

Na wstępie konferencji

Chcemy porozmawiać

Będą prezentacje

Warsztaty

Imprezy towarzyszące

 

 

Trudno uwierzyć, ale od naszego spotkania w Korytnicy mija już rok. Czas na kolejną konferencję. W tym roku organizujemy ją we współpracy z Państwowym Zespołem Ludowym Pieśni i Tańca Mazowsze im. Tadeusza Sygietyńskiego. Zapraszamy do siedziby zespołu –  do niedawno wybudowanego kompleksu Europejskiego Centrum Matecznik Mazowsze, ulokowanego w starych posiadłościach zespołu w Karolinie-Otrębusach.

 

 

Współorganizator tegorocznej konferencji dla wielu osób na całym świecie jest ikoną naszej rodzimej muzyki, przez blisko 70 lat swojej działalności głęboko zakorzenił się w polskiej kulturze. Między innymi dlatego właśnie tematem konferencji uczyniliśmy muzykę polską, której obecność w edukacji powinna być – naszym zdaniem – znacząca w każdym systemie i porządku szkolnym, niezależnie od czyichś poglądów, sytuacji społecznej i politycznej.

 

Obowiązkiem państwa jest pielęgnowanie kultury własnego narodu, a obowiązkiem szkoły jest zapoznawanie uczniów z rodzimym dorobkiem. Bez wątpienia powszechna globalizacja, upadek żelaznej kurtyny i otwarcie się Polski na świat w związku z przemianami roku 1989 spowodowały, że twórcy naszej rodzimej kultury w szerszym zakresie zaczęli czerpać ze wzorców światowych, a w edukacji zaczęto przywiązywać coraz mniejszą wagę do elementów narodowych. Państwo stało się bardziej system prawno-administracyjnym niż tworem więzi społeczno-kulturowych, szkoła zaś stała się przede wszystkim miejscem nauczania, a nie wychowania – a nie mamy wątpliwości, że w tych obszarach powinna panować równowaga.

           

Chcemy porozmawiać na temat obecności muzyki polskiej w edukacji, głównie w kontekście współczesnych wyzwań kulturowych, ale i pewnych tendencji promujących włączanie muzyki polskiej w obręb wychowania społeczno-patriotycznego, a nie społeczno-kulturalnego. Chcemy zaznaczyć ważkość muzyki polskiej w edukacji, w tym w szkołach demokratycznych, silnie związanych ze środowiskiem lokalnym, kładących nacisk na indywidualny rozwój każdego ucznia.

 

Na wstępie konferencji

           

Konferencję otworzymy słowem wprowadzającym Dlaczego warto słuchać muzyki artystycznej, w tym naszej polskiej. Prezes SNM, Mirosław Grusiewicz, zwróci uwagę na znaczenie muzyki artystycznej w edukacji i w życiu każdego człowieka, w tym na immanentne cechy tej muzyki, sprawiające, że słuchając jej, możemy doświadczać głębszych doznań i przeżyć, które znacznie trudniej uzyskać na bazie szeroko rozumianej muzyki popularnej i rozrywkowej. Kluczowe dla wyjaśnienia problemu jest zrozumienie mechanizmów powstawania przeżyć estetycznych i emocjonalnych oraz świadomość podstaw istoty bytu muzyki w różnych jej przejawach. W wystąpieniu zostaną również zasygnalizowane inne czynniki wpływające na to, że coraz rzadziej doświadczamy głębszych doznań podczas słuchania muzyki – nadmiar wszelkiej muzyki wokół nas; brak czasu, pośpiech; coraz mniejsze kompetencje dzieci, młodzieży i dorosłych do słuchania ze zrozumieniem muzyki; niewłaściwie zorganizowane szkolnictwo. Prelegent zastanowi się również, co należy uczynić, aby tę niekorzystną sytuację zmienić. Prawdziwym wyzwaniem będzie dla niego zawarcie bogactwa myśli w kilkunastu minutach oraz zaprezentowanie wszystkiego w takiej formie, aby zainteresować dzieci i młodzież (młodzi ludzie z okolicznych szkół zostaną zaproszeni na otwarcie konferencji i na koncert chóralny, podczas którego zaprezentuje się chór Państwowego Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca Mazowsze oraz Grodziski Chór Bogorya).

 

 

Chcemy porozmawiać

         

Główny panel dyskusyjny zatytułowaliśmy Kultura – muzyka polska (narodowa) – edukacja. Jego uczestnikami będą: Wojciech Burszta, Andrzej Białkowski, Kacper Miklaszewski, Rafał Ciesielski, Jolanta Gawryłkiewicz oraz Miłosz Gawryłkiewicz. Zgodnie z tym, co zapowiada tytuł, rozmawiający będą poruszać się w trzech obszarach i  naświetlać problem obecności muzyki polskiej w edukacji z różnych perspektyw.

           

Wojciech Burszta – wybitny profesor, antropolog kultury i Andrzej Białkowski – autorytet w dziedzinie pedagogiki muzyki, zarysują obraz współczesnej kultury oraz wpływ na nią różnych obserwowanych dziś zjawisk społecznych. Zastanowią się oni, czy obecna sytuacja społeczno-polityczna i cywilizacyjna – z jednej strony: nasilający się patriotyzm oparty na historycznej mitologii, często skrajnie prawicowe poglądy młodzieży, uleganie popnacjonalizmowi, coraz powszechniejsze lekceważenie autorytetów, brak szacunku dla prawa, ostre podziały społeczne; z drugiej strony: brak poczucia sprawstwa i wspólnotowości oraz głębszych potrzeb współdziałania i współżycia z innymi ludźmi – jest zagrożeniem dla kultury, oświaty i wychowania młodego człowieka, czy też we współczesnych zjawiskach społeczno-kulturowych można upatrywać jakichś pozytywnych, optymistycznych przesłanek. Mamy nadzieję, że paneliści nie tylko przedstawią obraz współczesnej kultury, ale i wnioski do planowania i organizacji powszechnej edukacji muzycznej zarówno na szczeblu krajowym, jak i w indywidualnej pracy każdego nauczyciela.

           

Kacper Miklaszewski i Rafał Ciesielski to specjaliści z zakresu historii muzyki, publicyści, którym bliskie są problemy edukacji muzycznej. Na panelu zajmą się oni zagadnieniami związanymi z muzyką polską, jej odbiorem i znaczeniem, a przede wszystkim z jej obecnością w szkole. Rozważą, czy i dlaczego muzyka polska powinna być dominująca, dlaczego musi mieć pozycję uprzywilejowaną w edukacji. Czy chodzi o to, by kształtować dumę narodową i poczucie patriotyzmu, czy może wystarczającym celem jest poznanie naszej kultury i tradycji jako bliższej i pokazywanie na jej przykładzie uniwersalnych wartości sztuki muzycznej? Motywy są tutaj kluczowe, to one bowiem determinują nasze działania pedagogiczne. Teoretycznie ciekawym dylematem jest też rozróżnienie i definiowanie muzyki polskiej i narodowej. Często tych pojęć używamy zamiennie – czy na pewno słusznie? Pytaniem ściśle związanym z praktyką jest, czy potrafimy rozpoznać muzykę kompozytorów polskich na tle muzyki kompozytorów innych narodowości, nie znając dobrze danej kompozycji, i czy warto tego uczyć w szkołach ogólnokształcących. Niezmiernie ciekawi jesteśmy ocen i poglądów autorytetów w tych dziedzinach.

           

Trzecie ogniwo panelu to muzyka polska w szkołach, które określa się jako demokratyczne – w szkołach opartych na edukacji dialogu, wspierających indywidualny rozwój każdego ucznia, budowanych oddolnie, bez stałych programów, ocen, dzwonków. Rodzi się pytanie o to, czy wobec obecnych przemian społeczno-kulturowych, tendencji do centralizacji oświaty, szkoły typu demokratycznego, kulturotwórcze, budowane na szacunku i zaufaniu, przyjazne i otwarte, neutralne politycznie, religijnie i światopoglądowo, mają warunki do powstawania i rozwoju, czy istnieje na nie zapotrzebowanie i jaki jest ich odbiór społeczny. Dla nas istotnym problemem jest to, czy i w jakim zakresie muzyka polska jest w tych szkołach obecna.

 

Tę cześć panelu poprowadzą wyjątkowo kompetentne osoby – Jolanta i Miłosz Gawryłkiewiczowie, muzycy, którzy parę lat temu z inicjatywy Fundacji Kreatywnej Edukacji założyli Niepubliczną Szkołę Podstawową Perpetuum Mobile w Bydgoszczy, bazującą właśnie na założeniach szkół demokratycznych. Będziemy mogli z pierwszej ręki poznać realia pracy w tego typu placówkach.

 

 

 

 

 

Będą prezentacje

           

Pierwszego dnia konferencji wysłuchamy i zobaczymy niezmiernie interesujące prezentacje, prelekcje i pokazy.

           

Piotr Kaja – nauczyciel dyplomowany, kompozytor, aranżer i muzyk, pomysłodawca i lider projektu P21 – Twórcze Przedszkole XXI wieku oraz Centrum Szkoleniowego i platformy internetowej eduskrypt.pl, przedstawi nam swój autorski pomysł na prezentacje muzyki Chopina na lekcjach szkolnych. Na podstawie własnych doświadczeń ukaże, w jaki sposób można zafascynować muzyką Chopina w przedszkolu i szkole. Pokaże wykorzystywane przez siebie parafrazy i opracowania utworów Chopina, piosenki z motywami twórczości naszego największego kompozytora, układy ruchowe do jego dzieł, quizy muzyczne. Zaprezentuje subiektywny wybór najbardziej pożądanej w edukacji powszechnej literatury dotyczącej Chopina i jego twórczości.

           

Ryszard Popowski – niezwykle zaangażowany w sprawy edukacji muzycznej i osób z niepełnosprawnościami pedagog i metodyk rodem z Gdańska – zapozna nas z własnymi przemyśleniami z zakresu edukacji muzycznej, w tym z metodami nauki słuchania muzyki. Zwróci uwagę na różne funkcje rozmaitych rodzajów i gatunków muzycznych oraz ich odmienne zasady konstrukcyjne, które implikują potrzebę odrębnych podejść metodycznych. W Karolinie przedstawi nam istotę coverów oraz opowie, jak należy wykorzystywać je w nauce słuchania muzyki.

           

Nowoczesne technologie audiowizualne stwarzają ogromne możliwości wizualizacji muzyki. Z tym artefaktem mamy dość często do czynienia i różnie możemy go oceniać. Niewątpliwie zbyt nachalny obraz może przeszkadzać w odbiorze utworu. Być może też muzyki najgłębiej doświadczymy, eliminując wszelkie bodźce wzrokowe. A jednak w wielu przypadkach odpowiedni obraz może być naszym sprzymierzeńcem w zrozumieniu muzyki, w dotarciu do wartości artystycznych utworu. Opowie o tym Mirosław Grusiewicz, który na starannie wybranych przykładach omówi różne rodzaje wizualizacji muzyki. Osobno zaprezentuje wizualizacje, które wspierają nastrój, klimat utworu, uwypuklają emocjonalności słuchanej muzyki; osobno te, które ilustrują zawarte w muzyce wokalnej i programowej treści semantyczne, obrazem opowiadają historie zawarte w programie dzieła i w słowach piosenki. Szczególną uwagę zwróci na wizualizacje najbardziej wartościowe pod względem dydaktycznym, związane z przedstawianiem formy utworu, jego struktury, instrumentacji, linii melodycznych, dynamiki, artykulacji; zaprezentuje wizualizacje, które stanowią niekonwencjonalny, graficzny zapis muzyki.

          

Ryszard Bryła i Agnieszka Przemyk-Bryła – uznani pianiści i pedagodzy –zaprezentują podczas konferencji autorski pomysł uproszczonego zapisu muzyki w nauce gry na instrumentach klawiszowych. Walorem tej propozycji, którą autorzy nazwali Wygrywankami, jest nie tylko niezmiernie ciekawy zamysł, ale też staranne i kompetentne jego opracowanie dydaktyczne. Trzeba przyznać, że na tle wielu podobnych metod tę wyróżnia prostota, łatwość samodzielnej nauki, a przede wszystkim głęboka świadomość pedagogiczna autorów co do celów i podejmowanych działań.

          

Na konferencji zaprezentujemy również Orkiestrownik – bezpłatną aplikację mobilną na smartfony i tablety, przygotowaną przez Instytut Muzyki i Tańca w kooperacji z Narodowym Instytutem Audiowizualnym. Podstawę tej niezwykle interesującej aplikacji stanowi nagranie Bolera Maurice’a Ravela, którego wysłuchamy, oglądając film z koncertu i śledząc różne wizualizacje, graficzne zapisy utworu, zarówno w formie tradycyjnej, jak i dynamicznej partytury, graficznych schematów czy mapy instrumentów. Możemy wysłuchać partie poszczególnych instrumentów i obejrzeć prezentacje instrumentów orkiestry symfonicznej oraz rozmowy z dyrygentem i muzykami.

 

 

Warsztaty

           

Drugi dzień konferencji wypełnią – zgodnie z tradycją – warsztaty. W tym roku przygotowujemy ich pięć. Jacek Tarczyński zaproponuje zajęcia bazujące na autorskich metodach nauczania muzyki dzieci młodszych, a Marcin Łukasz Mazur – związane ze śpiewem i z pracą w chórze. Zaproszony instruktor Szkoły Muzycznej Casio poprowadzi warsztaty nauki gry na instrumentach elektronicznych, z kolei tancerze, soliści PZLPiT Mazowsze – dwa warsztaty taneczno-choreograficzne, z których jeden dotyczyć będzie polskich tańców narodowych, a drugi regionalnych.

           

Jacek Tarczyński jest stałym gościem naszych konferencji, jego warsztaty cieszą się niezmiennie wyjątkowym zainteresowaniem. Prawie co roku przedstawia nam własne pomysły i metody dydaktyczne, za każdym razem inne, oryginalne, ciekawe. Jest on człowiekiem nad wyraz twórczym metodycznie. Każdą sytuację, przedmiot codziennego użytku potrafi wykorzystać do wspólnej zabawy muzycznej i ćwiczeń rozwijających umiejętności muzyczne i muzykalność. Inspirację czerpie z różnych źródeł – głównie z idei pedagogicznych i twórczości Carla Orffa, zawsze jednak prezentuje pomysły wypracowane w codziennej praktyce edukacyjnej. Podczas swoich zajęć nie uczy on dzieci odtwarzać, wykonywać, słuchać muzyki, ale przede wszystkim razem z nimi współtworzy muzykę i łączy w integralną całość zadania twórcze, piosenki, tańce, akompaniamenty i zabawy. Muzyka, która jest w centrum jego działań dydaktycznych, wnosi radość i pobudza kreatywność. W tym roku Jacek Tarczyński skoncentruje się na muzykowaniu na szkolnych instrumentach oraz na aktywnym słuchaniu muzyki, chociaż tak jak zawsze formy kontaktu z muzyką będą bardzo różnorodne i łączyć je będzie element zabawy i kreatywności.

 

          

Marcin Łukasz Mazur poprowadzi warsztaty wokalno-chóralne Śpiewajmy z dziećmi na głosy!. Będą one miały kilka warstw, wątków i odniesień. W perspektywie metodycznej zaprezentuje różne sposoby wprowadzania i utrwalania dwu- i trzygłosu; podpowie, jak na zajęciach szkolnych realizować z dziećmi różne formy wielogłosowego śpiewu; przedstawi szereg pomocnych ćwiczeń i wprawek. Poza tą osnową metodyczną zwróci uwagę na zagadnienia tworzenia prostych aranżacji, wykorzystywania różnych technik kompozytorskich w realizacji wielogłosu oraz na problemy związane z czystością śpiewu, ze środkami ekspresji, w tym z artykulacją w śpiewie. Warsztaty będą się opierać na ciekawych i mało znanych opracowaniach i kompozycjach.

 

 

Badania pokazują, że w powszechnej edukacji muzycznej z instrumentów elektronicznych korzysta tylko około 12% nauczycieli, 30% w ogóle z nich nie korzysta, pozostałe prawie 60% używa ich rzadko i bardzo rzadko. Wyniki te mogą niepokoić. Prawdopodobnie część nauczycieli świadomie rezygnuje z elektroniki, gdyż jest przywiązana do instrumentów tradycyjnych, wydaje się jednak, że są i tacy, którzy poddają się z braku umiejętności. Z myślą o tej ostatniej grupie przygotowaliśmy warsztaty Instrumenty elektroniczne w edukacji – mają one pomóc w świadomym stosowaniu instrumentów elektronicznych podczas zajęć muzycznych. Chcemy przekonać, iż elektroniczne instrumenty klawiszowe mogą stanowić substytut instrumentu tradycyjnego i mogą być powszechnie używane podczas nauki muzyki – że mogą one efektywnie wspomagać proces nauczania. Uczestnicy warsztatów prowadzonych przez instruktora ze Szkoły Muzycznej Casio dowiedzą się, jak w prosty sposób przygotowywać aranżacje piosenek szkolnych w formie półplaybacku, poznają możliwości nagrywania, edytowania i różnorakiego przetwarzania materiału muzycznego, w tym odpowiedniego używania funkcji autoakompaniamentu, tworzenia różnego rodzaju ostinat rytmicznych, melodycznych i melodyczno-rytmicznych. Podczas zajęć zaprezentowane zostaną szerokie możliwości aranżerskie, kompozytorskie i dydaktyczne elektronicznych instrumentów klawiszowych. Prowadzący powie, jak z ich udziałem prowadzić zajęcia twórcze, jak wprowadzać i objaśniać znaczenie różnych elementów dzieła muzycznego oraz jak wspomagać naukę śpiewu i kształcenia słuchu.

 

      

Wyjątkową okazją będą warsztaty tańców regionalnych i narodowych prowadzone przez instruktorów i solistów Mazowsza w salach baletowych siedziby tego legendarnego zespołu. Trudno sobie wyobrazić bardziej kompetentne osoby i lepsze miejsce. Taniec (szerzej: ruch przy muzyce) nie jest czynnością stricte muzyczną, niemniej ruch i taniec wykorzystujemy, aby lepiej zrozumieć i odczuć muzykę. Elementy tańców narodowych i regionalnych wykorzystujemy na akademiach szkolnych, w inscenizacjach, podczas uczniowskich koncertów. Tańczymy z dziećmi poleczki i krakowiaki, z młodzieżą polonezy. Czy jednak zawsze poprawnie – tak, jak nakazują pewne normy i tradycja? Będziemy mieli okazję do weryfikacji swoich przeświadczeń i kompetencji w zakresie polskich tańców. Podczas warsztatów przećwiczymy podstawowe elementy, prawidłowe postawy, trzymanie partnerów, najprostsze kroki, figury i układy. Wielką, nieprzecenioną wartość stanowi profesjonalizm instruktorów.

 

Imprezy towarzyszące

           

Konferencji zawsze towarzyszą koncerty. Poza wspomnianym chóralnym koncertem  inaugurującym – podczas którego Grodziski Chór Bogorya z pobliskiego Grodziska Mazowieckiego, odnoszący wielkie sukcesy na arenie krajowej i międzynarodowej, prowadzony przez Marcina Łukasza Mazura, wykona a cappella wybrane utwory z zakresu dawnej i współczesnej muzyki religijnej i świeckiej, a chór Państwowego Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca Mazowsze pod dyrekcją Mirosława Ziomka zaprezentuje znane i popularne utwory z literatury polskiej. Przygotowujemy również wieczorny koncert.

           

Dodatkową atrakcją konferencji będzie wykwintna staropolska kuchnia – uczestnicy spotkania będą mogli spróbować tradycyjnych potraw mazowieckich i lubelskich. W sobotę główny posiłek – z regionalnymi przysmakami i z regionalną muzyką – zorganizujemy na świeżym powietrzu. Warunki będziemy mieć ku temu doskonałe, bo Karolin to miejsce niezwykłe, o ogromnej tradycji, pełne pamiątek i eksponatów sztuki ludowej. Posiadłość, w której będziemy gościć, położona jest na terenie 12-hektarowego zabytkowego parku z przepięknymi nasadzeniami i starodrzewiem. Mieści się tu Europejskie Centrum Matecznik Mazowsze – nowoczesny obiekt ze wspaniałą salą widowiskową i znakomitym zapleczem.

           

Zapraszamy do Mazowsza, będzie nam niezmiernie miło gościć Państwa w tym magicznym i przepięknym miejscu. Mamy nadzieję, że spotkanie będzie owocne merytorycznie i dostarczy niezapomnianych przeżyć i wrażeń.