Nowości wydawnicze. W kręgu badań i dociekań pedagogiczno-muzycznych

Autor: Mirosław Grusiewicz

artykuł z numeru 3/2013

Nowe obszary i drogi rozwoju edukacji muzycznej w Polsce

Raport o stanie szkolnictwa muzycznego I stopnia

Edukacja w dziedzinie jazzu i muzyki estradowej w Polsce

Pedagogika muzyki

Śpiew w perspektywie edukacji muzycznej

Tożsamość pedagogiki muzyki

 

Niektórzy obserwatorzy przemian zachodzących w polskiej edukacji muzycznej stawiają prowokacyjne pytanie o to, czy można już mówić o pedagogice muzyki jako nowej subdyscyplinie naukowej. Śledząc nowości wydawnicze z interesującego nas zakresu, z całym przekonaniem na pytanie to odpowiadamy twierdząco, a sceptyków zachęcamy do zapoznania się ze stanem badań zaprezentowanym w kilku wydanych niedawno publikacjach.

 

Nowe obszary i drogi rozwoju edukacji muzycznej w Polsce, red. Andrzej Białkowski, Instytut Muzyki i Tańca, Warszawa 2012.

 

Jak można wywnioskować już z tytułu, książka przybliża współczesne problemy edukacji muzycznej. Jej autorzy, prezentując różnorodne stanowiska i odmienne punkty widzenia dotyczące edukacji i współczesnej kultury, tworzą szerokie spektrum refleksji zarówno teoretycznej, jak i związanej z praktyką nauczania muzyki. To jeden argument za tym, by sięgnąć po lekturę. Drugim są mówiące same za siebie nazwiska autorów opublikowanych w omawianej pozycji tekstów – osób aktywnie działających na rzecz polskiej edukacji muzycznej, nierzadko autorytetów. Czytelnik znajdzie tu następujące artykuły: Maria Przychodzińska, Poszukiwanie wartości edukacyjnych w mnogości zjawisk współczesnej kultury muzycznej; Barbara Smoleńska, Wartości muzyki w świecie płynnej kultury; Rafał Ciesielski, Edukacja muzyczna – między postmodernizmem a podmiotowością; Andrzej Białkowski, Edukacja muzyczna w poszukiwaniu nowych znaczeń i obszarów działań; Katarzyna Dadak-Kozicka, Obudzić muzykę w dziecku. O integrującej mocy symboliki; Janina Fyk, Dekada dla muzyki; Zofia Konaszkiewicz, Konieczne obszary refleksji współczesnego pedagoga muzyka; Wojciech Jankowski O potrzebie „metodocentryzmu” w odniesieniu do muzyki w szkole i modelu kształcenia nauczyciela; Piotr Baron, Kompetencje nauczycieli muzyki w Polsce; Romualda Ławrowska, Edukacja muzyczna dziecka jako nowa specjalność pedagogiczno-muzyczna; Alicja Tupieka-Buszmak, Kontrowersje wokół profilu kształcenia przyszłych nauczycieli muzyki, studentów kierunku „edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej”; Jarosław Chaciński, Niemieckie tradycje i tendencje rozwoju pedagogiki muzycznej jako sfera inspiracji i odniesień teoretyczno-praktycznych; Ryszard Popowski, O potrzebie weryfikacji metajęzyka powszechnej edukacji muzycznej. Spojrzenie na pojęcia zasadnicze – dzieło a jego byty w kulturze; Barbara Nowak,Edukacyjny wymiar wczesnego kształcenia muzycznego; Elżbieta Krzemińska, Edukacja muzyczna nie tylko w szkole; Anna Waluga, Stosunek dzieci i młodzieży do śpiewu – stan aktualny.

 

Raport o stanie szkolnictwa muzycznego I stopnia. Diagnozy, problemy, wnioski modelowe, red. Wojciech Jankowski, Instytut Muzyki i Tańca, Warszawa 2012.

 

Raport z badań zleconych i nadzorowanych przez Instytut Muzyki i Tańca – stworzony pod kierownictwem Wojciecha Jankowskiego przez grupę naukowców w składzie: Małgorzata Chmurzyńska, Mirosława Jankowska, Ewa Stachurska, Jarosław Domagała, Maria Elwira Twarowska oraz Anna Antonina Gluska – to pokłosie szeroko zakrojonego projektu, mającego na celu ukazanie rzeczywistego stanu szkolnictwa muzycznego I stopnia i podstawowych jego problemów. Okazuje się, że wśród tych ostatnich wymienić można: nierównomierny rozkład placówek w sieci szkół, wady organizacyjno-systemowe, wysoki „odpad” w trakcie nauki, niezdecydowany charakter szkół i niespełnienie przez nie oczekiwań społecznych, kwalifikacje kadry nauczającej, w tym jej kształcenie, kompetencje, style, sposoby i metody pracy. Wszystkie prezentowane w publikacji zagadnienia ujęte zostały w sześć rozdziałów: Funkcje założone szkolnictwa, statystyka, sieć szkolna; Przedmiot główny – instrument. Nauczyciele i nauczanie; Kształcenie ogólnomuzyczne – nauczyciele i nauczanie; Samodoskonalenie systemu; Uczeń w systemie – od rekrutacji do okresu poszkolnego; Psychologiczna sytuacja ucznia.Oprócz nich czytelnik znajdzie w książce wprowadzenie, podsumowanie i wnioski modelowe.

 

 

Edukacja w dziedzinie jazzu i muzyki estradowej w Polsce, red. Andrzej Białkowski, Instytut Muzyki i Tańca, Warszawa 2013.

           

Po raz pierwszy ukazuje się na muzycznym rynku wydawniczym systematyczny szkic poświęcony edukacji jazzowej w Polsce, a zarazem raport prezentujący funkcjonowanie edukacji jazzowej w obszarach: formalnej edukacji realizowanej w instytucjach kształcenia artystycznego; nieformalnej oraz w systemie powszechnej oświaty. Jak możemy przeczytać we wstępie, publikacja ta wyrosła z potrzeby poszukiwania właściwych modeli kształcenia przyszłych muzyków jazzowych i estradowych, konieczności pogłębiania współpracy międzynarodowej w dziedzinie badań i edukacji, potrzeby kreowania oryginalnych projektów i poszukiwania nowych, atrakcyjnych modeli współpracy muzyków jazzowych z oświatą oraz upowszechniania typowych dla jazzu i muzyki popularnej metod i form pracy.

           

Na omawianą monografię złożyły się następujące rozdziały: Andrzej Białkowski, Wstęp. Edukacja w dziedzinie jazzu i muzyki estradowej. Potrzeba, zakres i projekt diagnozy orazWnioski i podsumowanie. Karol Szymanowski, Edukacja w dziedzinie jazzu i muzyki estradowej w wyższym szkolnictwie artystycznym; Stanisław Halat, Edukacja w dziedzinie jazzu i muzyki estradowej w wyższym szkolnictwie nieartystycznym; Piotr Lemański, Średnie szkolnictwo jazzowe i rozrywkowe; Krzysztof Sadowski, Warsztaty jazzowe w Polsce; Dorota Frątczak, Ruch animacji jazzowej. Mała Akademia Jazzu; Rafał Ciesielski, Jazz w powszechnej edukacji muzycznej; Włodzimierz Pawlik, Edukacja jazzowa w Stanach Zjednoczonych i Niemczech – historia i dzień dzisiejszy.

 

 

Wiesława Sacher, Pedagogika muzyki. Teoretyczne podstawy powszechnego kształcenia muzycznego, Impuls, Kraków 2012.

 

Książka Wiesławy Sacher to lektura obowiązkowa dla każdego, kto chce uporządkować swoją wiedzę o kształceniu muzycznym, zwłaszcza o powszechnej edukacji muzycznej. Czytelnik znajdzie w niej bogaty materiał źródłowy i doniesienia z badań krajowych i zagranicznych, które czynią z tej publikacji zasobne źródło wiedzy o kształtującej się nowej subdyscyplinie pedagogicznej, jaką jest pedagogika muzyki.

           

Praca składa się z pięciu rozbudowanych rozdziałów. W pierwszym – zatytułowanym Źródła pedagogiki muzyki i jej miejsce wśród nauk o wychowaniu – autorka przybliża podstawowe elementy wiedzy o pedagogice muzyki rozumianej jako subdyscyplina pedagogiki ogólnej; referuje także jej powiązania z innymi, niepedagogicznymi dyscyplinami nauk, w tym z estetyką, filozofią, muzykologią. Rozdział II – Badania nad powszechnym kształceniem muzycznym – w całościpoświęcony został omówieniu i syntezie dotychczasowych, wybranych wyników badańnad procesem powszechnego kształcenia muzycznego. Teoretyczne podstawy powszechnego kształcenia muzycznego, czyli rozdział III, to autorska propozycja opisu teorii pedagogiki muzyki w obszarze powszechnej edukacji. Kolejny rozdział – Pozaszkolne kształcenie muzyczne – omawia istotne dla akulturacji pozaszkolne formy kształcenia podejmowane przez różne instytucje oraz media, a V – Systemy powszechnej edukacji muzycznej w niektórych krajach Europy i świata – wybrane systemy edukacji muzycznej. Analizę tę, ukazującą różnorodność podejść, koncepcji, rozwiązań organizacyjnych, wieńczy podsumowanie, kilka refleksji do dalszych prac nad problematyką pedagogiki muzyki.

 

Anna Waluga, Śpiew w perspektywie edukacji muzycznej. Koncepcje, badania, programy, Wydawnictwo Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego, Katowice 2012.

 

Czym jest śpiew w życiu ucznia? Jakie jest jego miejsce w szkole, w domu, w grupach nieformalnych? Jak podchodzi się do śpiewu w różnych systemach edukacyjnych oraz w różnych grupach społecznych? – oto pytania, na które Anna Waluga stara się odpowiedzieć w swej książce będącej relacją z badań nad pedagogicznymi aspektami śpiewania jako najbliższej dzieciom i młodzieży formy kontaktu z muzyką, drogi do poznawania muzyki, dominującego elementu edukacji muzycznej dziecka.

 

Praca składa się z dwóch części. W pierwszej (teoretycznej), gdzie omówione zostały różne aspekty śpiewu (antropologiczne, psychologiczne, edukacyjne), autorka prezentuje podejście do śpiewu w różnych koncepcjach i systemach edukacyjnych – zarówno w powszechnie znanych, jak np. E. Jaques-Dalcroze'a, C. Orffa, E. E. Gordona, Z. Kodálya, jak i w cieszących się mniejszą popularnością alternatywnych programach upowszechniania śpiewu. Główne rozdziały pierwszej części to: Śpiew w ujęciu antropologii muzyki; Aspekt psychologiczno-badawczy rozwoju śpiewu dzieci i młodzieży do wieku gimnazjalnego. Przegląd badań; Śpiew jako podstawa edukacji muzycznej; Śpiew jako obowiązkowy przedmiot nauczania oraz forma wychowania muzycznego w polskiej szkole; Śpiew w programach alternatywnych i uzupełniających. Część drugą (empiryczną) stanowi opis badań własnych nad stosunkiem dzieci i młodzieży do śpiewu.

 

 

Tożsamość pedagogiki muzyki. (I) Pedagogika muzyki. Cechy. Aksjologia. Systematyka, red. Andrzej Michalski, Athenae Gedanenses, Gdańsk 2012.

 

Monografia Tożsamość pedagogiki muzyki to owoc I Konwencji Pedagogiki Muzyki, która odbyła się rok temu w Akademii Muzycznej im. S. Moniuszki w Gdańsku, a jednocześnie pierwszy tom serii wydawniczej, początkujący cykl monografii uzasadniających uznanie pedagogiki muzyki za dyscyplinę naukową.Zabrane w publikacji wystąpienia – poruszające takie zagadnienia, jak: teoretyczne podstawy edukacji muzycznej, aksjologiczne i psychologiczne jej implikacje, tradycje edukacji muzycznej, a także dydaktyka i ustrój szkolnictwa muzycznego– podzielone zostały na pięć „kategorii” przekładających się na pięć części w książce. W pierwszej – zatytułowanej Tradycje edukacji muzyki – znalazły się teksty: ks. Jacka Bramorskiego, Wojciecha Jankowskiego, Jerzego Kurcza, Mirosława Grusiewicza. Część drugą – Teoretyczne podstawy pedagogiki muzyki – tworzą artykuły Zofii Konaszkiewicz, Andrzeja Michalskiego, Ewy Zwolińskiej, Anny Janosz, Jadwigi Uchyły-Zroskiej, Violetty Przerembskiej, Elżbiety Szubertowskiej, Gabrieli Konkol, Pawła Trzosa. Część trzecia –  Aksjologiczne i psychologiczne implikacje pedagogiki muzyki – obejmuje prezentacje Barbary Kamińskiej, Grażyny Poraj, Agnieszki Weiner, Rafała Lawendowskiego, Elizy Langi, część czwarta zaś – Dydaktyka i ustrój szkolny – Grażyny Darlak, Ewy Kumik, Beaty Bonny, Marii Twarowskiej, Magdaleny Florek, Małgorzaty Chmurzyńskiej, Anna Pydy-Grajpiel, Małgorzaty Miller. W ostatniej części, piątej – Wokół badań nad problemami pedagogiki muzyki – znalazły się teksty Anny Kalarus, Magdaleny Glinieckiej-Rękawik, Elżbiety Frołowicz, Marii Juchniewicz, Ewy Parkity, Alicji Deleckiej-Bury oraz Lidii Kęski.