I Lubelski Festiwal Muzyki i Edukacji

Autor: Mirosław Grusiewicz

 

 

 

W roku bieżącym kilka szczególnych okoliczności sprawiło, iż Wydział Pedagogiki i Psychologii UMCS wspólnie z Wydziałem Artystycznym UMCS podjęły się zorganizowania szeregu imprez i wydarzeń pod wspólnym szyldem Lubelskiego Festiwalu Muzyki i Edukacji. Te szczególne okoliczności to jubileusz pięćdziesięciolecia Wydziału Pedagogiki i Psychologii oraz jubileusz pięćdziesięciolecia kształcenia artystycznego na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. To także przeprowadzka do nowych, reprezentacyjnych siedzib, do których z satysfakcją i dumą można było zapraszać gości, to też zbliżenie przestrzenne obu Wydziałów, jak też ściślejsza współpraca nauczycieli z zaprzyjaźnionych jednostek.      

     

Patronat honorowy nad wydarzeniami objął rektor UMCS prof. dr hab. Radosław Dobrowolski oraz prezydent miasta Lublina Krzysztof Żuk. Z ramienia Wydziału Pedagogiki i Psychologii odpowiedzialnym za organizację wyżej wymienionych imprez był dr hab. Mirosław Grusiewicz, prof. UMCS, a z ramienia Wydziału Artystycznego dr Andrzej Białkowski, prof. UMCS. 

      

Głównymi wydarzeniami Festiwalu, które miały miejsce w maju i czerwcu bieżącego roku w budynkach Instytutu Pedagogiki i Instytutu Psychologii oraz w przestrzeniach między nimi, była konferencja naukowa, konferencja metodyczna oraz piknik muzyczny i dodatkowo dla chętnych zorganizowano wycieczkę z przewodnikiem po Starym Mieście.   

           

Organizatorom tak zakrojonego projektu przyświecało wiele celów naukowych i pragmatycznych. Jednym z nich była diagnoza obecnej sytuacji edukacji muzycznej, poszukiwanie dla niej perspektyw i rozwiązań na przyszłość. Nie mniej ważnym celem była integracja środowiska zarówno naukowego, jak i osób zajmujących się praktyką edukacji muzycznej i stworzenie miejsca wzajemnych spotkań i konsultacji. To ostatnie obecnie wydaje się szczególnie ważne. Reformy szkolnictwa wyższego Gowina w wielu obszarach, w tym w obszarze pedagogiki muzyki, ograniczyły interdyscyplinarność nauki i badań, i pozbawiły uniwersyteckie wydziały, instytuty muzyki od lat budowanego ich indywidualnego profilu, a tym samym utrudniły wszelkie działania zmierzające do tworzenia zaplecza naukowego i dydaktycznego dla edukacji muzycznej. Niezmiernie ważnym zadaniem jest również integracja nauczycieli muzyki, którzy są w wyjątkowo niekorzystnej sytuacji. Rozproszeni, z nikłym wsparciem instytucjonalnym, coraz częściej indywidualnie poszukują dla siebie przestrzeni do pracy. I kolejnym donośnym celem było tworzenie dobrego wizerunku edukacji muzycznej, przekonywanie jak najszerszych grup społecznych, że uczenie się muzyki może i powinno być doznaniem, które potrafi bardzo pozytywnie zmieniać ludzi, kształtować dzieci i młodzież, że warto inwestować w ten obszar działalności.

           

Konferencja naukowa Praktyki muzyczne pomiędzy utopiami. Edukacja muzyczna w poszukiwaniu i odzyskiwaniu sensu odbyła się w dniach 18–19 maja. Głównymi jej organizatorami była Katedra Pedagogiki Kultury Instytutu Pedagogiki oraz Katedra Pedagogiki Instrumentalnej i Teorii Muzyki Instytutu Muzyki. Konferencję otworzyli i gości powitali rektor UMCS prof. dr hab. Radosław Dobrowolski, dyrektor Instytutu Pedagogiki dr hab. prof. UMCS Stanisława Byra oraz dyrektor Instytutu Muzyki dr hab. prof. UMCS Piotr Wijatkowski.

 

           

Do czynnego udziału zostały zaproszone osoby reprezentujące dwie odrębne dyscypliny, a nawet dziedziny naukowe, byli to antropolodzy i socjologowie kultury, specjalizujący się w kulturze muzycznej, oraz osoby związane z pedagogiką muzyki (pojedyncze osoby reprezentowały muzykologię, psychologią muzyki, edukacją wczesnoszkolną). W sumie w ciągu dwóch dni wysłuchaliśmy 27 referatów, w tym,  aż 18 zostało wygłoszonych przez samodzielnych pracowników, profesorów i doktorów habilitowanych i dziewięć przez młodszych pracowników, tj. magistrów i doktorów. Z jednej strony dla organizatorów to pewien powód do splendoru, ale i powód do zastanowienia się i refleksji nad przyszłością reprezentowanych dyscyplin czy też obecnymi przemianami społecznymi.

           

Oficjalne dane pokazują, iż w ostatnich latach nastąpił widoczny spadek osób uzyskujących stopień doktora. Uczelnie wyższe z powodu znacznych obciążeń finansowych wyznaczają ścisłe, niewielkie limity przyjęć do szkół doktorskich, a i tak nie ma zbyt wielu chętnych do podjęcia tego trudu. I wśród młodych adeptów nauki coraz trudniej też dostrzec etos pracy dla własnego rozwoju i reprezentowanej dziedziny, raczej dominuje pragmatyczność. Młodzi w znacznej części uczestniczą w konferencjach i publikują zgodnie z wytycznymi ministerialnymi i swoich miejsc pracy.

           

Zaproszenie uznanych i utytułowanych antropologów i socjologów kultury, kulturoznawców było celowym zabiegiem. Utopijność obecnej edukacji muzycznej w wymiarze rozwiązań ideowych, systemowych i metodycznych wynika przede wszystkim z niedostosowania tejże edukacji do współczesnych czasów, do współczesnej kultury. Cały czas w szkole ogólnokształcącej realizujemy estetyczną, polską koncepcję wychowania muzycznego, która mogła się sprawdzać w XX wieku na gruncie pedagogiki społecznej i humanistycznej, w sprzyjających dla niej warunkach socjalizmu, ale nie w dobie współczesnych wyzwań i potrzeb. Aktualna wiedza z zakresu antropologii kultury i innych nauk humanistycznych i społecznych wydaje się być niezbędna dla kształtowania nowych wizji, paradygmatów edukacyjnych. Istnieje pilna potrzeba stworzenia nowych podstaw teoretycznych dla pedagogiki muzyki.

 

     

      

Ciekawym dla mnie spostrzeżeniem, które wyniosłem z tego spotkania, są różnice między grupami pedagogów i kulturoznawców w podejściu do tworzenia nauki, jej celowości, znaczenia. Można było zauważać, że o ile pedagodzy, prezentując wyniki swoich i innych badań, chętnie i dość często wchodzili w myślenie normatywne i oceniające, bliższe nauk stosowanych, to antropolodzy skupiali się na badaniach podstawowych i w swoich analizach nie podejmowali wątków normatywnych, nie wychodzili poza dane uzyskane w badaniach. Prywatnie liczyłem, że chociażby tytuł konferencji sprowokuje zaproszone osoby do pewnych sugestii związanych z rozwojem, wychowaniem, kształtowaniem człowieka. Nic takiego nie miało miejsca, ale mieliśmy okazję poznać siebie i – powiem jako pedagog – mam nadzieję, że dla nas wszystkich to spotkanie było kształcące i że będziemy mieli okazję nie tylko do prywatnych, ale i służbowych kontaktów z pożytkiem dla nauki i praktyki edukacyjnej.

           

Na pewno niecodziennymi wydarzeniami konferencji naukowej były towarzyszące jej koncerty, prezentujące wysoki poziom artystyczny, wykraczające poza „chwilę muzyki”, która czasami towarzyszy podczas uroczystych otwarć tego typu wydarzeń. 18 kwietnia rano mogliśmy wysłuchać znakomitej skrzypaczki Marty Magdaleny Lelek. Wieczorny koncert był połączeniem subtelnej i pogodnej muzyki jazzowej z rapem w wykonaniu Eskaubeia i Tomka Nowaka Quartetu. Koncert ten przygotował i sponsorował Jazz Club Pod Filarami z Gorzowa Wielkopolskiego.

 

           

Dla obserwatorów zewnętrznych kształcące mogło być obserwowanie ekip tworzących oprawę koncertu, jego nagłośnienie i oświetlenie, jak i muzyków przygotowujących się do niego. Znajome mi osoby spoza branży muzycznej były zaskoczone tym, ile pracy przed musi się wydarzyć, aby przez chwilę posłuchać muzyki.

           

Drugim ważnym punktem Lubelskiego Festiwalu Muzyki i Edukacji była konferencja metodyczna Szkolne i pozaszkolne praktyki muzyczne. W poszukiwaniu najlepszych rozwiązań. Do jej organizacji włączyło się Stowarzyszenie Nauczycieli Muzyki, które do udziału – łącznie z osobami prowadzącymi warsztaty, lekcje pokazowe, debaty, występującymi na koncertach – zaprosiło około stu nauczycieli muzyki z całej Polski.

           

Konferencja była tak zaplanowana, że część wydarzeń, w tym wszystkie z pierwszego dnia, były otwarte dla szerokiej publiczności, specjalistyczne warsztaty metodyczne drugiego dnia przeznaczone były dla zapisanych uczestników, ale i tu nie zabrakło studentów z obu wydziałów.

           

Z otwartych imprez warto wymienić debatę Jaka szkoła, jaka edukacja? System, relacje, formy treści, cztery otwarte warsztaty o celach terapeutycznych, ukierunkowane na działania muzyką w celach poprawy samopoczucia, fizyczności, emocjonalności, były to zajęcia zarówno odprężające, relaksacyjne, jak i pobudzające. Liczną publiczność zgromadziły lekcje pokazowe, w których uczestniczyły dzieci z Przedszkola „Dobry Start” w Lublinie oraz ze Szkoły Podstawowej nr 6 im. Romualda Traugutta w Lublinie. Zainteresowaniem cieszyły się też dwa koncerty, jakie miały miejsce 2 czerwca. Przed południem z recitalem pełnym pogody, uśmiechu, porannego zefirku wystąpił znany lubelski bard i pianista Piotr Selim. Wieczorem mieliśmy okazję doświadczyć innych klimatów. Rafał Rozmus z septetem instrumentalistów, który tworzyli: Beata Dąbrowska, Michaela Gadaszewska, Sofia Maksymenko, Jan Mielniczuk, Irmina Pietraszko, Tomasz Piłat, Anastasiia Stempel, zaprezentował swoją muzykę do niemego filmu z 1924 roku Sherlock junior. Muzyce towarzyszył film i przez godzinę mogliśmy przenieść się w czasy okresu międzywojennego.

 

           

Szczególnego podkreślenia i krótkiego komentarza wymagają warsztaty i debata, gdyż one stanowią o istocie konferencji metodycznych. Na formy warsztatowe udało nam się zaprosić całą plejadę uznanym praktyków z Urszulą Smoczyńską na czele.

   

        

Na konferencji spotkali się przedstawiciele dwóch nurtów kształtowania myśli, rozwoju metodyki nauczania muzyki – akademickiego, szerzej instytucjonalnego, który przez brak presji bycia atrakcyjnym i widocznym, jest osadzony w tradycji, ale i z rozwagą poszukujący nowych rozwiązań, oraz nurtu komercyjnego, który w skali kraju jest bardzo zróżnicowany. Tworzą go osoby zarówno bardzo kreatywne, twórcze o wyjątkowych kompetencjach metodycznych i muzycznych – i wyrażam przekonanie, że tylko takich zapraszamy – jak i osoby bez głębszej wrażliwości muzycznej, które kierują się nie efektywnością swoich działań, ale efektownością, blichtrem. Z dumą możemy powiedzieć, że poza Urszulą Smoczyńską różne formy metodyczne w Lublinie prowadzili: Anna Czachorowska, Mirosława Gawryłkiewicz, Elżbieta Krzemińska, Ewa Kuszewska, Anna Martyniuk-Tofiluk, Agnieszka Sołtysik, Krzysztof Stachyra, Jacek Tarczyński, Izabela Witek, Eva Piłat, Zbigniew Wiertel, Kasia Zaniat.

 

 

Debata była trochę inna niż planowana. Z jednej strony przypadki losowe, chorobowe, z drugiej zaangażowanie niektórych osób w różne ważne sprawy społeczne i dynamika wydarzeń politycznych sprawiły, iż z zaproszonych gości zewnętrznych był tylko były kurator województwa lubelskiego Krzysztof Babisz, ale dyskusja była niezmiernie ciekawa. Mimo wielu krytycznych wypowiedzi, a nawet alarmujących historii z życia szkoły, nauczycieli i uczniów, dominowały konkluzje optymistyczne. Zagościło przekonanie, że zmiany w szkolnictwie niezależnie od władzy państwowej wymusi szeroko rozumiane społeczeństwo, przede wszystkim rodzice, posyłając swoje dzieci do szkół prywatnych czy organizując nauczanie domowe. Optymizm, czy też brak pesymizmu, wynikał też z doświadczeń wielu osób zebranych na sali, które na własnej skórze doświadczają, że jest popyt na ciekawe zajęcia muzyczne, że rodzice dostrzegają pozytywne walory różnych form kontaktu z muzyką, a także dzieci i młodzież garną się do muzyki, która i w warstwie indywidualnego rozwoju, jak również relacji, komunikacji społecznej może odgrywać bardzo ważną rolę. Tu oczywiście warto zwrócić uwagę, iż na nasze konferencje od lat przyjeżdża grupa bardzo aktywnych nauczycieli, z osiągnięciami, którzy poza pracą w szkole realizują się zawodowo i społecznie w różnych innych miejscach. 

          

Festiwal zakończył piknik muzyczny, na którym prezentowali się nauczyciele muzyki, uczestnicy, goście i organizatorzy Ogólnopolskiej Konferencji Metodycznej Nauczycieli Muzyki: Anna Czachorowska, Mirosław Grusiewicz, Łukasz Jemioła, Dariusz Kwiatkowski, Anna Martyniuk-Tofiluk, Irmina Pietraszko, Eva Piłat, Jarosław Salej, Roman Szkudlarek, Piotr Szymański, Tadeusz Tuszowski, Kasia Zaniat. Wystąpiły na nim również chóry i zespoły artystyczne ze Szkoły Podstawowej nr 6 im. Romualda Traugutta w Lublinie przygotowane przez Natalię Skipor i Alicję Grzeszczyk, zespół z Płocka Ania C i Przyjaciele oraz Piotr Szymański z Michałem Lewartowiczem.

 

          

W folderach i na plakatach organizatorzy zamieszczali informację, że jest to I Lubelski Festiwal Muzyki i Edukacji. Czy będą kolejne edycje i jeżeli tak, to czy w takiej samej, czy innej formule, czas pokaże. W całym projekcie najtrudniejsze okazało się organizowanie koncertów w miejscach, które do tego celu trzeba było przystosować. To udało się dzięki zaangażowaniu władz wydziałów oraz administracji budynków, a przede wszystkim dzięki dwóm sponsorom – oprócz klubu jazzowego z Gorzowa Wielkopolskiego była to firma produkująca instrumenty muzyczne Casio.