Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina i jego najwybitniejsi laureaci

Autor: Beata Dencikowska, Mirosław Grusiewicz

W bieżącym roku przypadła kolejna, XVII edycja Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina, którego głównym organizatorem jest od 2010 roku Narodowy Instytut Fryderyka Chopina. Niewątpliwie jest to najbardziej prestiżowy konkurs muzyczny organizowany w Polsce i jeden z najbardziej liczących się na świecie, gromadzący najznamienitszych jurorów, bardzo uzdolnioną młodzież, bacznie obserwowany i szeroko komentowany. W odniesieniu do tegorocznych muzycznych wrażeń i rywalizacji młodych pianistów, która zakończyła się triumfem Koreańczyka Seong-Jin Cho, przypomnijmy sobie ważniejsze wydarzenia i osobowości związane z dotychczasową historią konkursu.

 

Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina jest jednym z najstarszych konkursów muzycznych na świecie. Zainicjowany przez prof. Jerzego Żurawlewa, znakomitego pianistę i pedagoga, po raz pierwszy odbył się w dniach 23–30 stycznia 1927 roku w sali Filharmonii Warszawskiej. W tym też miejscu – zgodnie z wytycznymi organizatorów – odbywał się odtąd co pięć lat aż do lat 40. XX wieku, kiedy to druga wojna światowa przeszkodziła w przygotowaniach do czwartej edycji Konkursu. Uczestnicy chopinowskich zmagań zagościli w budynku Filharmonii i Opery Warszawskiej dopiero w 1949 roku, w 100. rocznicę śmierci kompozytora. Następna międzynarodowa rywalizacja pianistyczna miała miejsce sześć lat później, w roku 1955. Przyczyną niedotrzymania pięcioletniej tradycji była w tym przypadku odbudowa Filharmonii Warszawskiej, która również w tym czasie zyskała rangę narodowej. Od tego momentu Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina nieprzerwanie co pięć lat odbywa się w Filharmonii Narodowej w stolicy. Pierwotnie organizowano go najczęściej na przełomie lutego i marca, a więc w okolicach rocznic urodzin Fryderyka Chopina. W 1970 roku zmieniono termin na październik, nie tyle z uwagi na przypadającą w tym miesiącu rocznicę śmierci kompozytora, co z uwagi na wykonawców, dla których zima w Polsce klimatycznie nie była porą sprzyjającą (por. Niewiarowska 1994, 190–192).

           

Choć przez ponad 80 lat konkurs ewoluował, to w ogólnych zarysach pozostał niezmieniony. Wciąż przyciąga melomanów chcących delektować się nowymi kreacjami chopinowskimi w atmosferze sportowej rywalizacji, przede wszystkim jednak sprawia, że z całego świata przybywają do Warszawy wybitni młodzi pianiści (zgodnie z regulaminem bieżącej edycji są to osoby do 30. roku życia), chcący walczyć o miano wirtuoza fortepianu i najlepszego interpretatora muzyki naszego narodowego wieszcza. W pierwszej edycji było ich zaledwie 26 z ośmiu krajów, w latach 80.–90. przyjeżdżało po około 100–150 pianistów. Ze względów organizacyjnych od 2005 roku wprowadzono przesłuchania eliminacyjne, dopuszczające do finału około 80 uczestników. W roku bieżącym w finale wystąpiło 78 pianistów z 20 państw (por. Iwanicka-Nijakowska, www.culture.pl).

           

Konkurs, którego organizacja spoczywała w rękach instytucji na co dzień zajmujących się propagowaniem twórczości Fryderyka Chopina – m.in. Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, Towarzystwa im. Fryderyka Chopina (1960–2005), Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina (od 2010) – oraz powoływanych przez Ministra Kultury i Sztuki Komitetów Wykonawczych, jest jednym z najbardziej prestiżowych i najbardziej znanych na świecie. Patronuje mu Światowa Federacja Międzynarodowych Konkursów z siedzibą w Genewie, jego renomę tworzą jednak uczestnicy, a przede wszystkim laureaci. Wśród nich są najwybitniejsi światowi pianiści, wielkie talenty, geniusze fortepianu. W kolejności chronologicznej przedstawiamy wybrane osobowości konkursów. Będą to: Lew Oborin, Aleksander Uniński, Jakov Zak, Witold Małcużyński, Halina Czerny-Stefańska, Bella Dawidowicz, Adam Harasiewicz, Maurizio Pollini, Martha Argerich, Garrick Ohlsson, Piotr Paleczny, Krystian Zimerman, Dang Thai Son, Stanisław Bunin, Li Yund, Rafał Blechacz oraz Julianna Awdiejewa.

 

• Lew Oborin (ur. 1907, Moskwa – zm. 1974, tamże) – rosyjski pianista i pedagog. Uczeń Konstantina Igumnowa w Konserwatorium w Moskwie. Laureat I nagrody I Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie w 1927 roku. Podczas konkursowych przesłuchań Oborin ujął publiczność i jurorów prostotą, skromnością, uduchowieniem i – jak pisała prasa – „słowiańską muzykalnością”. Jarosław Iwaszkiewicz, wspominając konkurs, pisał:

 

Jak szczurołap zaczarował on warszawską publiczność [...], która zdobywała się w stosunku do młodego Rosjanina na salwy histerycznych uniesień [...]. Powodzenie Oborina nabierało coraz ostrzejszych cech psychozy (Iwaszkiewicz cyt. za: Jasiński 1979, 607).

 

Po Konkursie Oborin został profesorem Konserwatorium w Moskwie, gdzie wykształcił wielu wybitnych pianistów, m.in. Władimira Aszkenaziego. Zawodowo związał się z rosyjskim skrzypkiem Dawidem Ojstrachem, z którym występował i współpracował przez cały okres swojej kariery artystycznej.

 

Lew Oborin

 

• Aleksander Uniński (Alexandre Uninsky; ur. 1910, Kijów – zm. 1972, Dallas) – laureat I nagrody II Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie w roku 1932 oraz nagrody Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków. Jego występy konkursowe spotkały się z bardzo entuzjastyczną oceną krytyków. Karol Stromenger w prasie z tamtego okresu pisał:

 

Uniński [...] już po pierwszych taktach Sonaty zapowiada się jako muzyk i artysta pewny. Proporcje tonu, nasilenia doskonale utrzymane, miara i smak nie zawodzi nigdzie. Tempa nie wloką się, bo miara wewnętrznego nasilenia modyfikuje chyżość [...], lewa ręka nie śpi, polifoniczne unerwienie wychodzi na jaw. Lekko i z precyzją mkną Etiudy [...], wytworna prostota cechuje Mazurki. [...] Polonez jest w duchu utrzymany. Oto Chopin nie pogromcy fortepianu, ale Chopin bardzo chopinowski. Nie wiem, czy Aleksander Uniński jest albo będzie wielkim pianistą, ale wydaje mi się najlepszym chopinistą Konkursu (Stromenger, cyt. za: S. Dybowski, www.nifc.pl).

 

Podczas II wojny światowej Uniński osiadł w Ameryce, gdzie został profesorem fortepianu Konserwatorium w Toronto oraz Uniwersytetu w Dallas. Zmarł jako obywatel Stanów Zjednoczonych.

 

Aleksander Uniński

 

• Jakow Zak (ur. 1913, Odessa – zm. 1976, Moskwa) – rosyjski pianista, uczeń Henryka Heuhausa, laureat I nagrody III Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w 1937 roku oraz nagrody Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków. Piotr Rytel grę podczas zmagań konkursowych Jakowa Zaka scharakteryzował słowami:

 

Piękne zwycięstwo i tryumf [...]. Mazurki, owe tak najbardziej polskie mazurki Chopina, najlepiej, jak się okazuje, zrozumiał, odczuł, grał pan Jakow Zak. [...]. To, co robią palce Zaka, ta ich perfekcja, niespotykana u pianistów innych, może nawet przewyższających Zaka swym talentem [...], musi imponować i – bądźmy szczerzy – zachwycać. [...]. Tą perfekcją, tą absolutną swobodą [...] Zak pobił wszystkich – w opinii jurorów i prawdopodobnie także w opinii wielu słuchaczów (Rytel, cyt. za: S. Dybowski, www.nifc.pl).

 

Zak był profesorem Konserwatorium w Moskwie, często brał udział w prawykonaniach współczesnych dzieł literatury pianistycznej, przez pewien czas z Emilem Gilelsem tworzył duet fortepianowy.

 

Jakow Zak

 

• Witold Małcużyński  (ur. 1914, Koziczyna – zm. 1977, Palma na Majorce) – laureat III nagrody III Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w roku 1937. Grę na fortepianie studiował w Konserwatorium Warszawskim w klasie Jerzego Lefelda oraz Józefa Turczyńskiego, pobierał także nauki u Ignacego Jana Paderewskiego w Riond Booson w Szwajcarii. Po paryskim koncercie z 1940 roku, podczas którego artysta wykonał Koncert f-moll Chopina, w recenzji prasowej można było przeczytać:

 

Pianista jest doskonałym muzykiem o nieomylnym takcie, smaku i inteligencji. W jego konstrukcjach pianistycznych nie ma ani jednego słabego punktu, ani błędu w interpretacji. [...]. Nieporównana jest trafność i elegancja jego frazowania. Przez nieustanną dbałość o prostotę i wykwint służy on muzyce, zamiast się nią posługiwać. [...]. Oto wielki pianista i prawdziwy muzyk! (por. Dybowski, www.nifc.pl).

 

Małcużyński grał z najlepszymi dyrygentami (Siergiej Kusewicki, Dimitri Mitropoulos, Pierre Monteux, Artur Rodziński, George Szell), w największych salach, w tym w nowojorskiej Carnegie Hall, nagrywał płyty dla renomowanych firm fonograficznych (Columbia, Angel, EMI). Prowadząc aktywną działalność koncertową, większą część swojego życia spędził poza granicami Polski.

 

Witold Małcużyński

 

• Halina Czerny-Stefańska (ur. 1922, Kraków – zm. 2001, tamże) – laureatka I nagrody  (ex aequo z Rosjanką Bellą Dawidowicz) IV Konkursu Chopinowskiego w 1949 roku oraz nagrody Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków. Zadebiutowała koncertem publicznym w krakowskiej rozgłośni Polskiego Radia, mając zaledwie siedem lat. Po tym koncercie Mateusz Gliński na łamach „Muzyki” napisał:

 

Halusia ma dopiero siedem lat. Siedząc na krzesełku przy fortepianie, nie dosięga nóżkami podłogi, a jednak paluszkami swymi wydobywa całą pełnię dźwięku fortepianowego, a w pasażach, chwytach akordowych ma dojrzałe zacięcie wirtuozowskie […]. Występ tego cudownego dziecka […] wywołał na sali głębokie poruszenie. Całe audytorium witało entuzjastycznie nowy talent, a na czele słuchaczów oklaskiwał Halusię sędziwy mistrz Aleksander Michałowski (Gliński, cyt. za: www.amuz.edu.pl)

 

W 1934 roku pianistka uczestniczyła w Konkursie Młodych Talentów w Warszawie, gdzie jury przyznało jej nagrodę Alfreda Cortota w postaci bezpłatnego kursu mistrzowskiego u sławnego pianisty francuskiego w Paryżu. Po powrocie do Polski w Konserwatorium Warszawskim jej pedagogiem został profesor Józef Turczyński, z którym pracowała do wybuchu drugiej wojny światowej. Po wojnie, w latach 1945–1949, kontynuowała studia pianistyczne w krakowskiej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej u prof. Zbigniewa Drzewieckiego. Współpracowała z tak znakomitymi dyrygentami, jak Zubin Mehta, Georg Solti, Vaclav Witold Rowicki, Paweł Klecki, Jan Krenz, Stanisław Skrowaczewski, Henryk Czyż. Była jurorem wielu konkursów muzycznych na świecie, w tym pięciokrotnie Konkursu Chopinowskiego (1980, 1985, 1990, 1995 i 2000), przez wiele lat prowadziła działalność pedagogiczną w Japonii.

 

Halina Czerny-Stefańska

 

• Bella Dawidowicz (Davidovich, ur. 1928, Baku) – laureatka I nagrody IV Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w 1949 roku. W 1939 roku rozpoczęła edukację w Centralnej Szkole Muzycznej przy Konserwatorium Moskiewskim, gdzie jej nauczycielem został Konstanty Igumnow. U niego także podjęła studia w Konserwatorium Moskiewskim, a po jego śmierci w 1948 roku kontynuowała je u prof. Jakuba Fliera, u którego po ukończeniu studiów, w latach 1951–1954, odbyła aspiranturę. Jan Weber w jednej ze swoich recenzji podkreślał jej doskonałość konstrukcji i formy przy widocznym jednocześnie romantycznym emocjonalizmie.

 

Jako uczennica prof. J. Fliera okazała się być pianistką, która potrafi natchnienie i bogatą wyobraźnię przedstawić w kształcie doskonałym w konstrukcji i bez zarzutu pod względem technicznym. Jest to przejaw godny podziwu, zwłaszcza, że artystka zdradza wrodzone skłonności do gry bardziej romantycznej niż klasycznej (Weber, informacja z płyt Muza. Polskie Nagrania XL 0654–655).

 

Bella Dawidowicz

 

• Adam Harasiewicz (ur. 1932, Chodzież) – laureat I nagrody V Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie w roku 1955. Naukę gry na fortepianie rozpoczął w Rzeszowie, mając 10 lat. Studia pianistyczne odbył w latach 1950–1956 w krakowskiej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w klasie prof. Zbigniewa Drzewieckiego. Po swym tryumfalnym sukcesie na Konkursie Chopinowskim Harasiewicz rozpoczął intensywną działalność wirtuozowską. Występował we wszystkich krajach europejskich, w Azji i Ameryce Północnej, brał udział w prestiżowych koncertach, m.in. z okazji Wystawy Światowej w Brukseli (1958), w 1960 roku z orkiestrą Filharmonii Nowojorskiej pod batutą Stanisława Skrowaczewskiego w siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych zainaugurował Rok Chopinowski. Przez niektórych krytyków uznawany jest za ostatniego wielkiego romantyka polskiej pianistyki.

 

Niektórzy twierdzą, że jest on ostatnim potomkiem wielkiej rodziny polskich pianistów-romantyków. [...] Jest on na pewno romantykiem. Czy ostatnim? Niech przyszłość odpowie na to pytanie (Weber, informacja z płyt Muza. Polskie Nagrania XL 0654–655).

 

Adam Harasiewicz

 

• Maurizio Pollini (ur. 1942, Mediolan) – laureat I nagrody VI Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w roku 1960. Zdaniem Stanisława Dybowskiego talent muzyczny objawił on bardzo wcześnie, ale systematyczną naukę gry na fortepianie podjął dopiero w wieku 11 lat – najpierw u prof. Carla Lonatiego, a następnie u prof. Carla Vidussy. W 1959 roku uzyskał dyplom Konserwatorium Mediolańskiego. W tym samym roku rozpoczął studia kompozytorskie. Poza Konkursem Chopinowskim z wielkim powodzeniem brał udział w innych muzycznych zmaganiach, m.in. w 1959 roku zdobył pierwszą nagrodę w Konkursie im. Ettore Pozzoliego w Seregno. Największym jednak tryumfem Polliniego było zdobycie głównej nagrody w Warszawie, gdzie – jak pisze Stanisław Dybowski:

 

Już pierwszym występem, rozpoczętym Impromptu Ges-dur i dwoma Etiudami (C-dur i a-moll z op. 10), zwrócił na siebie uwagę publiczności i jurorów, bez reszty podbijając ich serca. Artur Rubinstein, zapytany wówczas, co sądzi o młodym Włochu, powiedział: „On już teraz gra lepiej od kogokolwiek z nas – jurorów!”. Pollini zadziwił publiczność warszawską ponownie, gdy po Konkursie wystąpił z 24 Preludiami op. 28 Chopina (por. Dybowski, www.nifc.pl).

 

Maurizio Pollini

 

• Martha Argerich (ur. 1941, Buenos Aires) – argentyńska pianistka, laureatka I nagrody VII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w roku 1965 oraz nagrody Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków. Uznawana za cudowne dziecko, w wieku 14 lat przeniosła się do Europy, gdzie zgłębiała tajniki gry na fortepianie m.in. u Friedricha Guldy, Nikity Magaloffa, Artura Benedettiego Michelangelego, Stefana Askenazego. Jej niesamowita technika i łatwość gry sprawiają, że jest wyjątkowo wszechstronnym muzykiem, szczególnie wysoko cenionym za interpretacje wirtuozowskiej literatury pianistycznej XIX i XX wieku oraz za działalność w zakresie kameralistyki. Stale współpracuje z najwybitniejszymi instrumentalistami, orkiestrami, dyrygentami, gra na najważniejszych festiwalach światowych, dokonuje licznych prawykonań. Płyty z jej interpretacjami – nagrywane przez takie wytwórnie jak EMI, Sony, Philips, Teldec i DGG – zdobywają liczne nagrody na prestiżowych konkursach. Jej pianistykę Jan Weber scharakteryzował następująco:

 

W przeciwieństwie do większości laureatów chopinowskich, muzyka tego kompozytora nie zajmuje wyjątkowego miejsca w repertuarze pianistki, jednak jej zrozumienie w najdrobniejszych detalach stylu okazało się tak wielkie, że było niemal niemożliwością aby w tym konkursie I nagrodę mógł zdobyć kto inny [...] łącznie z nagrodą za mazurki, których bodaj od 16 lat nikt nie grał tak bardzo po polsku. (Weber, informacja z płyt Muza. Polskie Nagrania XL 0654–655).

 

Martha Argerich

 

• Garrick Ohlsson (ur. 1948, Nowy Jork) – laureat I nagrody VIII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w roku 1970 oraz nagrody Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków. Naukę gry na fortepianie rozpoczął w ósmym roku życia w Westchester Conservatory of Music w Nowym Jorku u Thomasa Lishmana. Następnie w latach 1961–1971 odbył studia pianistyczne w Juilliard School of Music w Nowym Jorku w klasach Saszy Gorodnickiego, Rosiny Lhevinne oraz Olgi Barabini. Jego nauczycielami byli również Claudio Arrau i Irma Wolpe. Stanisław Bukowski w jednej z recezji o grze amerykańskiego pianisty napisał:

 

Garrick Ohlsson jest jednym z ulubieńców polskiej publiczności. Wszystko zaczęło się w 1970 roku, gdy zwyciężył w VIII Konkursie Chopinowskim. Nie dość, że był znakomicie przygotowany, to w dodatku był Amerykaninem. Trzeba sobie uświadomić ówczesną sytuację polityczną, by zrozumieć, jak to było ważne (w roku 70.). Koniec ponurej, zgrzebnej epoki gomułkowskiej – a Garrick Ohlsson grał głośno, szybko, inaczej niż pozostali pianiści. Szczególnie radzieccy. Nie przeszkodziło mu to w uzyskaniu nagrody specjalnej za wykonanie mazurków (Bukowski www.audio.com.pl).

           

Na marginesie tej recenzji warto zwrócić uwagę, że już Maurizio Pollini w 1960 roku i  Martha Argerich w 1965 roku przełamali hegemonię pianistów z kręgu słowiańskiego. To m.in. konkursy chopinowskie sprawiły, że muzyki naszego wielkiego kompozytora nie odbieramy jedynie przez pryzmat jej polskości, tkliwości, romantyczności. Nabrała ona cech zdecydowanie bardziej uniwersalnych. Edycje konkursu z lat 1960–1970 pokazały, że jest to muzyka zrozumiała i bliska ludziom z różnych zakątków świata.

 

Garrick Ohlsson

 

• Piotr Paleczny (ur. 1946, Rybnik) – laureat III nagrody VIII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w roku 1970 oraz Nagrody Towarzystwa im. Fryderyka Chopina za najlepsze wykonanie poloneza. Gry na fortepianie uczył się w Państwowej Szkole Muzycznej I i II stopnia w Rybniku, studia pianistyczne kontynuował pod kierunkiem prof. Jana Ekiera w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej, którą ukończył w 1970 roku. Wpływ na jego rozwój wywarł kontakt z Arturem Rubinsteinem i Witoldem Lutosławskim.

 

Paleczny należy do grona najwybitniejszych polskich pianistów. Od 1993 roku jest dyrektorem artystycznym Międzynarodowego Festiwalu Chopinowskiego w Dusznikach-Zdroju, a od 2004 roku – dyrektorem artystycznym Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. I. J. Paderewskiego w Bydgoszczy. Na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie prowadzi klasę fortepianu.

 

Piotr Paleczny

 

• Krystian Zimerman (ur. 1956 Zabrze) – laureat I nagrody oraz nagród Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków i Towarzystwa im. Fryderyka Chopina w Warszawie za najlepsze wykonanie poloneza na IX Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina w roku 1975. Naukę muzyki rozpoczął w wieku pięciu lat pod kierunkiem ojca. Dwa lata później opiekę pedagogiczną roztoczył nad nim prof. Andrzej Jasiński – kierował on rozwojem artystycznym młodego pianisty w Państwowej Szkole Muzycznej w Zabrzu, w Państwowym Liceum Muzycznym w Katowicach, jak również w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach, którą Zimerman ukończył z wyróżnieniem w roku 1976 roku.

          

Zimerman jest w świecie muzycznym niewątpliwie postacią wyjątkową. Wszystkie jego koncerty i nagrania są wielkimi wydarzeniami. Mimo niesamowitej sprawności technicznej, łatwości w opanowywaniu nowego repertuaru, pianista nad każdym utworem pracuje długo, dzięki czemu jego wykonania są na wskroś przemyślane i dopracowane, pełne autentycznej głębi interpretacji. W jednym z wywiadów Zimerman tak powiedział o swojej pracy:

 

To, co prezentuję podczas koncertów, stanowi zaledwie niewielki procent materiału, nad którym pracuję faktycznie. Interesuje mnie bowiem sam utwór. Uczę się jego grania na fortepianie, jeżeli jest mi to niezbędnie potrzebne. To nie przesądza, że zagram go kiedyś na estradzie. Samego grania nigdy zresztą nie uważałem za wybrany zawód. Bo mój zawód właściwy to studiowanie muzyki. Żeby go dobrze wykonywać, najpierw trzeba poznać dokładnie w całości: od budowy instrumentu, poprzez akustykę, aż do określenia powodu, dla którego się koncertuje. Czym jest ta moja pasja? Rodzajem ciekawości. Oznacza niemożność spania rano dlatego, że chce się znowu coś zobaczyć, czegoś znowu nauczyć (Zawisza 2009).

           

Z myślą o Zimermanie Witold Lutosławski napisał Koncert fortepianowy, którego wykonanie Tomasz Cyz w recenzji koncertu festiwalu Warszawska Jesień z 2013 roku podsumował następująco:

 

To nie było tylko wielkie wykonanie, to było wykonanie kongenialne, które porwana do braw na stojąco publiczność zapamięta na całe życie. To, co robił przy fortepianie Krystian Zimerman, było znakiem geniuszu graniczącego z szaleństwem, które są w stanie okiełznać tylko nieliczni. Grał zapamiętale, emocjonalnie, logicznie, perfekcyjnie, pełną paletą barw, tonów, dynamik, temp, podnosząc się z krzesła, tupiąc do rytmu, skacząc, podrywając orkiestrę do jeszcze większego zaangażowania, na wyższe piętro wtajemniczenia. Był solistą wirtuozem, był drugim dyrygentem, był pierwszym dyrygentem, był kompozytorem [...]. Był i jest. [...] Krystian Zimerman spotkał się po koncercie ze słuchaczami. (...) Powiedział, że grywa anonimowo koncerty w małych kościółkach w Alzacji. Gdzie? Kiedy? (Cyz, www.dwutygodnik.com).

 

            Krystian Zimerman rzadko udziela wywiadów, ceni sobie prywatność, od wielu lat mieszka z rodziną w Szwajcarii.

 

Krystian Zimerman

 

• Dang Thai Son (ur. 1958, Hanoi) – wietnamski pianista, laureat I nagrody X Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w roku 1980 oraz nagród specjalnych za mazurki, polonezy i koncert. Podczas konkursowych zmagań uwagę publiczności i krytyki wzbudzała jego subtelność, delikatność i naturalność gry.

           

Naukę gry na fortepianie rozpoczął pod okiem matki w Hanoi, kontynuował studia u Vladimira Natansona i Dmitrija Bashkirova w Konserwatorium Moskiewskim. Po zwycięstwie w Konkursie rozpoczął szeroką działalność koncertową na całym świecie. Występował z największymi dyrygentami, m.in. z Nevillem Marrinerem, Pinchasem Zukermanem. Podczas pierwszej edycji Festiwalu Chopin i jego Europa w Warszawie w 2005 roku, na fortepianie firmy Erard z 1849 roku wykonał Koncerty Chopinowskie, które nagrane, stały się światowym bestsellerem, zyskując status platynowych płyt. Artysta tak wspominał to wydarzenie:

 

Kiedy po raz pierwszy dotknąłem klawiatury Erarda z 1849 roku, wpadłem w panikę. Poczułem się, jakbym grał na zupełnie innym instrumencie, na przykład skrzypcach. Musiałem zmienić technikę, uderzenie, pedalizację… po prostu wszystko. Potrzebowałem wtedy czterech czy pięciu dni by przyzwyczaić się do tego instrumentu. Teraz już nie stanowi to dla mnie problemu (Dang Thai Son, 2014 wywiad radiowy).

               

Obecnie Dang Thai Son mieszka w Kanadzie.
 

Dang Thai Son

 

• Stanisław Bunin (ur. 1966, Moskwa) – laureat I nagrody oraz nagród specjalnych: Filharmonii Narodowej za najlepsze wykonanie koncertu oraz Towarzystwa im. Fryderyka Chopina za najlepsze wykonanie poloneza na XI Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina w roku 1985. Podczas konkursu grał Chopina z niezwykłą elegancją, w sposób uporządkowany, zwracając uwagę na ładny dźwięk i oszczędne używanie pedalizacji, jednocześnie wyraziście przedstawiał fakturę utworów oraz plastycznie podkreślał ich formę.

 

Studia pianistyczne odbył w Konserwatorium Moskiewskim u prof. Sergiusza Dorieńskiego. Poza Konkursem Chopinowskim był też laureatem I nagrody na Międzynarodowy Konkursie im. Marguerite Long i Jacques’a Thibaud w Paryżu (1983). W latach 80. wyemigrował ze Związku Radzieckiego. Obecnie mieszka w Japonii, gdzie zajmuje się pracą pedagogiczną w Wyższej Szkole Muzycznej Senzuko w Kawasaki. Angażuje się także w działalność charytatywną – jest założycielem fundacji Stanisław Bunin Enterprise, która wspiera uzdolnioną muzycznie młodzież. Prowadzi ożywioną działalność koncertową, nagrywa płyty, dość często gości w polskich salach koncertowych.

 

Stanisław Bunin

 

• Li Yundi (ur. 1982, Chongqingu, Chiny) – laureat I nagrody oraz nagrody Towarzystwa im. Fryderyka Chopina i Miasta Stołecznego Warszawy za najlepsze wykonanie poloneza na XIV Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina w roku 2000. Był pierwszym pianistą, który po kilkunastu latach uzyskał pierwszą nagrodę w konkursie (w edycjach z 1990 i 1995 roku najwyższymi nagrodami były drugie). Na konkursie zaprezentował się jako dojrzały artysta. Grał bardzo ekspresyjnie, z brawurą, polotem i fantazją, wydobywając z fortepianu głębię i bogactwo soczystego brzmienia. Jednocześnie gra ta była wyważona, pełna niuansów artykulacyjnych,  w utworach podkreślał bogactwo polifonii. Sugestywność gry potęgował mimiką twarzy i gestykulacją całego ciała. To wszystko sprawiło, że zjednał sobie publiczność oraz jurorów. Chopin pozostaje dla niego kompozytorem, po którego twórczość najchętniej sięga. W firmie fonograficznej Deutsche Grammophon, z którą związany jest kontraktem, wydał kilka płyt w całości poświęconych muzyce naszego wieszcza.

 

Li Yundi

 

• Rafał Blechacz (ur. 1985, Nakło nad Notecią) – laureat I nagrody XV Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w 2005 roku oraz nagród specjalnych: Filharmonii Narodowej za najlepsze wykonanie koncertu, Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków, Towarzystwa im. Fryderyka Chopina za najlepsze wykonanie poloneza. Otrzymał również nagrodę publiczności, a Krystian Zimerman ufundował mu nagrodę za najlepsze wykonanie sonaty.

           

Naukę gry na fortepianie rozpoczął w  wieku pięciu lat. Uczył się w Państwowej Szkole Muzycznej im. Artura Rubinsteina w Bydgoszczy, a następnie w Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy w klasie fortepianu prof. Katarzyny Popowej-Zydroń.  Wielkim autorytetem jest dla niego Krystian Zimerman, którego sukces powtórzył po 30 latach. Podobnie jak Zimerman, Blechacz stara się dokładnie wniknąć w intencje kompozytora i jak najwierniej przedstawić utwór, dba o poprawność, a jego kreacje charakteryzuje pewna powściągliwość emocjonalna. W jednym z wywiadów Rafał Blechacz mówił:

 

Cenię też sobie cenne uwagi wypowiedziane przez niekwestionowane autorytety. Jednym z nich jest Krystian Zimerman. To od niego, po Konkursie Chopinowskim, dostałem fax z oryginalnym przesłaniem: „Odtąd Twoje życie, podobnie jak od 30 lat moje, będzie się dzielić na przed i po konkursie” (Wikcytaty 2006)

 

Nagrody Konkursu Chopinowskiego otworzyły artyście drzwi do najbardziej prestiżowych sal koncertowych całego świata oraz zapoczątkowały współpracę z najbardziej renomowanymi wytwórniami płytowymi, w tym z niemiecką wytwórnią fonograficzną Deutsche Grammophon. Płyty z tej wytwórni, m.in. z Preludiami oraz Koncertami fortepianowymi Fryderyka Chopina (pianiście towarzyszyła Royal Concertgebouw Orchestra pod dyrekcją Jerzego Semkowa) uzyskały status platynowych oraz szereg międzynarodowych nagród, w tym: Echo Klassik, Diapason D’or, Preis der Deutschen Schallplattenkritik (por. www.blechacz.net).

 

Rafał Blechacz

 

• Julianna Awdiejewa (ur. 1985, Moskwa) – laureatka I nagrody XVI Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w roku 2010. Przyjechała do Warszawy już jako nagradzana pianistka, mająca na koncie trofea zdobyte m.in. na konkursach muzycznych w Pradze, w Moskwie, w Madrycie, w Bremie, w Zurychu, w Genewie, w Bydgoszczy, mimo to wielu obserwatorów było zdziwionych werdyktem jury o przyznaniu jej zwycięstwa w Konkursie Chopinowskim. Dość przewrotnie pisała o tym na swoim blogu Dorota Szwarcman.

 

Nawet nie bardzo się dziwię: w końcu nie dalej jak wczoraj zauważyłam tu, że ona jedna równo idzie przez wszystkie etapy. Każdy w jakimś etapie miał słabsze momenty. Ona była constans [...] Czy Avdeeva jest chopinistką? Bo I nagroda na Konkursie Chopinowskim to stempelek dla najlepszego chopinisty. Otóż z pewnością chopinistką nie jest. Jest indywidualnością, bardzo specyficzną, ale dla mnie jej osobowość jest wręcz antyromantyczna. Jeśli do kogoś z kręgu romantycznego, a raczej postromantycznego, pasuje, to do Rachmaninowa – bardzo. Słyszałam też, jak gra Schuberta – też romantyczne to nie było, mogło drażnić, ale było zajmujące. No i Prokofiew, tego typu rzeczy – to byłoby idealne dla niej. Chopin – nie. I nie wiem zresztą, czy w przyszłości będzie grała dużo Chopina. [...] Jestem ciekawa, jak się jej życie potoczy (Szwarcman, szwarcman.blog.polityka.pl).

 

Też jesteśmy ciekawi, jej dalszej kariery. Niewątpliwie Awdiejewa jest pianistką wszechstronną, o bogatym repertuarze, dużych możliwościach technicznych, niezawodną i solidną.

 

Julianna Awdiejewa

 

***

Konkursy chopinowskie wielu pianistom otwierają szeroko drzwi do międzynarodowej kariery. Tytuł laureata jak magnes przyciąga publiczność do sal koncertowych, zwielokrotnia sprzedaż płyt. Udział w tak prestiżowym konkursie przyczynia się także do budowania wizerunku i rozpoznawalności, choć kreacja artysty, cała otoczka medialna, jest w muzyce poważnej zdecydowanie mniej istotna niż w popularnej. Publiczność przychodzącą do filharmonii stanowią z reguły ludzie bardziej kompetentni muzycznie, mniej podatni na sugestie medialne czy na przyjmowanie pozamuzycznych kryteriów do oceny interpretacji dzieł. Niemniej i wizerunek ma znaczenie, a rozgłos może wspierać rozwój artystyczny. Warto przypomnieć postać Ivo Pogorelicia, który karierę swą zawdzięcza niewątpliwie nie tylko talentowi i pracy, ale i budowanej przez lata narracji pokrzywdzonego w X edycji Konkursu Chopinowskiego.

 

Konkursy Chopinowskie, podczas których pianiści z całego świata próbują sprostać specyficznym właściwościom muzyki wieszcza, wywierają też olbrzymi wpływ na kształtowanie się tendencji w interpretacjach jego twórczości. Występy, bacznie obserwowane i komentowane, w znacznym stopniu przyczyniają się do wciąż nowego odczytywania chopinowskiego stylu brillant i warsztatu kompozytorskiego, dla którego charakterystyczne są: poszerzanie i przekraczanie sfer dur–moll, łączenie tonalności z modalnością, np. lidyzmy, frygizmy czy też eolizmy (głównie w mazurkach, rondach i pieśniach); niepowtarzalna ornamentacja kantyleny, za którą podąża nadzwyczaj śpiewna, emocjonalna oraz płynna melodyka (przede wszystkim w nokturnach oraz koncertach). Chopin to również wyrafinowana, specyficzna i niepowtarzalna harmonika, dysonanse, „akordy chopinowskie”, burdony, bitonalność, metrorytmika, tempo rubato, polirytmia, zróżnicowana dynamika, artykulacja, swoboda w kształtowaniu form muzycznych, to wreszcie skomplikowane technicznie figuracje. Wszystko to sprawia, że wykonywanie dzieł tego kompozytora wymaga olbrzymiej muzykalności, emocjonalności i sprawności technicznej, a gromadzące najbardziej uzdolnionych młodych pianistów z całego świata Międzynarodowe Konkursy Pianistyczne im. Fryderyka Chopina stają się prawdziwym probierzem ich talentów muzycznych.

 

Bukowski S.,  Garrick Ohlsson. Franz Schubert, Audio, http://audio.com.pl/muzyka/recenzje/klasyczna/14915-garrick-ohlsson-franz-schubert.

Cyz T., Zimerman w Warszawie, Dwutygodnik.com, http://www.dwutygodnik.com/artykul/4763-zimerman-w-warszawie.html.

Dang Thai Son. Gdy po raz pierwszy dotknąłem Erarda, wpadłem w panikę, Polskie Radio Dwójka, wywiad emitowany 2.09.2014 roku.

Dybowski S., Alexandre Uninsky, Yakov Zak, Witold Małcużyński, Halina Czerny-Stefańska, Bella Davidovich, Adam Harasiewicz, Maurizio Pollini, Garrick Ohlsson, Piotr Paleczny, Krystian Zimerman, Internetowe Centrum Informacji Chopinowskiej Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina, http://pl.chopin.nifc.pl/chopin/main/page.

Dybowski, S., 2005, Laureaci Konkursów Chopinowskich w Warszawie, Selene, Warszawa.

Iwanicka-Nijakowska A., (oprac.), Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina, Culture.pl, www.culture.pl/pl/culture/artykuly/im_km_pianistyczny_chopina.

Jasiński R., 1979, Na przełomie pok. Muzyka w Warszawie (1910–1927), Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.

Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny Halina Czerny-Stefańska in memoriam, Akademia Muzyczna im. Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu, www.amuz.edu.pl.

Muzyka. Encyklopedia PWN, 2007, Warszawa.

Niewiarowska B., 1994, Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina, „Wychowanie Muzyczne w Szkole”, nr 4.

Rafał Blechacz – oficjalna strona artysty www.blechacz.net.

Szwarcman D., No i wszystko wiemy…, blog Co w duszy gra, http://szwarcman.blog.polityka.pl/.

Wikcytaty, https://pl.wikiquote.org/wiki/Rafa%C5%82_Blechacz.

Weber J., Laureaci pierwszej nagrody Konkursów Pianistycznych im. Fryderyka Chopina Muza. Polskie Nagrania LP, XL 0654–655.

Zawisza J., 2009, Spacer z Zimermanem, „Twoja Muza” nr 3.